توسط : در تمام این سال‌ها یک شایعه پیرامون سه‌گانه شوالیه تاریکی نولان پررنگ بوده و آن هم برنامه نقش‌آفرینی جوکر هیث لجر فقید با جلوه‌های ویژه در فیلم سوم مجموعه است. برای بررسی کم و کیف این ادعا همراه این مقاله از زومجی باشید.
هیث لجر با هنرنمایی شکوهمندانه خود در شوالیه تاریکی کریستوفر نولان نام‌اش را تا ابد در تاریخ مشاهیر سینما ماندگار کرد و بدون شک گریم چهره و بازی بدون روتوش او، از اولین تصاویری است که از فیلم ماندگار نولان در ذهن‌مان ثبت شده است. همین تاریخ‌ساز شدن نقش‌آفرینی هیث لجر، درکنار مرگ ناگهانی و شوکه کننده‌اش، در سال‌های پس از اکران فیلم باعث شد زمینه روایت‌های نامعلوم و شایعات زیادی برای برنامه‌های احتمالی در قسمت سوم مجموعه ایجاد شود که سؤال اصلی همه‌ی آن‌ها تنها به یک چیز ختم می‌شد: جوکر هیث لجر با جادوی سینما بازمی‌گردد؟
نقطه‌ی آغاز شایعات
تقریبا از همان شروع زمزمه‌های ساخت قسمت پایانی سه‌گانه یعنی فیلم شوالیه تاریکی برمی‌خیزد، بازگشت هیث لجر برای نقش جوکر بر سر زبان‌ها بود که کاملا هم چرایی آن برای همه‌ی ما واضح به‌نظر می‌رسد. با وجود شک و تردید برخی درباره انتخاب هیث لجر در شوالیه تاریکی برای نقش جوکر، او چنان کاری در آن فیلم انجام داد که نه‌تنها با تحسین بی حد و حصر منتقدان و تماشاگران، تمام محافل سینمایی تحت تاثیر قرار گرفتند بلکه از زمان بازی او تا به الان، برترین هنرنمایی یک بازیگر در ژانر ابرقهرمانی با نام هیث لجر گره خورده است. پس هیچ تعجبی نداشت وارنر به‌دنبال برگرداندنش برای قسمت سوم و پایانی سه‌گانه کریستوفر نولان باشد اما اتفاق غم‌انگیز و تلخ ژانویه ۲۰۰۸ تمام آشیانه‌ی آرزوی آن‌ها را ویران ساخت.
مرگ لجر در سن ۲۸ سالگی، به این معنا بود که او دیگر نمی‌نتوانست ایستاده کف زدن‌ها برای هنرنمایی بی بدیل‌اش در زمان اکران را ببیند و نتیجه اجرایش یعنی تندیس طلایی بهترین بازیگر نقش مکمل مرد در هشتاد و یکمین دوره جوایز اسکار را در دست بگیرد. در عالم سینما تعداد موقعیت‌های خارق‌العاده و حتی شبیه به افسانه‌‌ی اینچنینی محدود هستند در نتیجه شایعات بعدی، پشت سرهم به‌وجود می‌آیند. گمانه‌زنی‌ها مبنی بر اینکه قرار بوده جوکر در فیلم سوم نقش داشته باشد و کریستوفر نولان درنظر داشته با ترکیبی از فوتیج‌های استفاده نشده و البته CGI جوکر هیث لجر را احیا کند، بیش از ده سال است که موضوع بحث‌های زیادی بوده است. ولی آیا قرار بود در آن فیلم شخصیت شرور Bane تام هاردی با جوکر تعامل داشته باشد؟
نقش جوکر در ابتدا برای بتمن ۳ برنامه‌ریزی شده بود
در ماه می سال ۲۰۰۵ یعنی در همان ماه اکران بتمن آغاز می‌کند، نویسنده‌ی همکار فیلم، دیوید اس. گویر وجود دو برنامه را فاش کرد که در صورت موفقیت اولین فیلم، تشکیل‌دهنده پایه و اساس سه‌گانه شوالیه تاریکی کریستوفر نولان خواهند بود. این برنامه می‌گوید در قسمت دوم، بتمن با همکاری کمیسر گوردون و هاروی دنت، جوکر را سرنگون می‌کند اما او کشته نمی‌شود و سپس در فیلم سوم، جوکر به دادگاه می‌رود و در آن‌جا دنت، هدف حمله جوکر قرار می‌گیرد. به سختی می‌توان از این دو خط مختصر چیزی استنباط کرد اما گمان می‌رود شوالیه تاریکی در ابتدا قرار بوده یک فیلم دو پارتی باشد یا حداقل، مقدمه‌ای برای شروع یک ماجراجویی خیلی خیلی بزرگتر. اما نکته‌ای که بسیار مهم جلوه می‌کند، تصمیم هیجان‌انگیز نولان برای جوکر و نقش مهم‌اش، آن هم در هر دو قسمت دوم و سوم مجموعه است.
باتوجه‌به اینکه Rogues Gallery Batman (گروهی از شرورترین آنتاگونیست‌های بتمن) اغلب در بهترین و بالاترین درجه اهمیت در کمیک‌های بتمن در نظر گرفته می‌شود و جمع غنی از شرورها را دارا است، ایده‌ی انتخاب تنها یک ویلن اصلی از میان آن‌ها بعد از راه اندازی سه‌گانه، چشم اندازی جسورانه بود؛ مخصوصا در زمانی‌که آن‌ها حتی هیچ شخصی را انتخاب نکرده بودند اما اساسِ کار برای استفاده از جوکر فراتر از فیلم دوم و در بتمن۳ که آن موقع نام رسمی هم نداشت از روزهای آغازین در برنامه اولیه تیم سازنده وجود داشته است.
بااین‌حال همان‌طور که هر کسی به تماشای این فیلم‌ها نشسته است، می‌داند همه چیز مطابق با خواسته‌های ذکر شده پیش نرفت. مشخص نیست از چه موقع برنامهی گفته شده گویر در یک روایت ادغام شد اما چون در شوالیه تاریکی به‌طور قطعی مبازره بین بتمن کریستین بیل و جوکر هیث لجر بر سر عوض کردن سرنوشت هاروی دنت (آرون اکهارت) به پایان رسید، احتمالا برای داشتن هویت مستقل فیلم، برنامهی اولیه تغییر کرده است. با نگاهی به گذشته و دیدن آسیب‌های بی‌شمار ژانر ابرقهرمانی از روایت‌های به‌هم پیوسته‌ی توخالی، صحیح بودن این تصمیم و جذابیت شوالیه تاریکی نولان چند برابر جلوه می‌کند.
بااین‌حال، تغییر برنامهی شوالیه تاریکی، تا حد زیادی روی برنامه‌‌ریزی‌های فیلم بعدی هم تاثیر می‌گذاشت و نقش بالقوه جوکر در بتمن۳ هم نامشخص جلوه می‌کند. این امر مانع از حضور او در قسمت پایانی نبود ولی ارائه چیزی بالاتر از دستاورد بزرگ فیلم دوم و دلایل منطقی برای نقش او در روایت کلی، چالش برانگیز به‌نظر می‌آید.
میراثی به‌نام جوکر هیث لجر
هنگامی‌که شوالیه تاریکی در ژوئیه ۲۰۰۸ پا به میدان رقابت گذاشت و عالم و آدم مبهوت هنرنمایی هیث لجر شدند، سیل رکوردهای باکس آفیس و جوایز از رویدادهای معتبر سینمایی بود که به سمت وارنرها سرازیر می‌شد، اما همه می‌خواستند بدانند بعد از این چه می‌شود و بحث‌ها کم کم به سمت فیلم احتمالی سوم رفت و یک سؤال جدی موضوع این حدس و گمان‌ها بود: آیا می‌توان چیزی فراتر از عملکرد هیث لجر برای قسمت سوم ارائه داد؟
حتی بزرگ‌ترین بازیگرها هم از رقابت با میراث جوکر هیث لجر واهمه داشتند و باتوجه‌به اینکه درگذشت لجر، فرصت بازگرداندن عادی کاراکتر جوکر با بازی او را از نولان گرفت، شرایط برای این کارگردان بسیار سخت شد. راه‌حل پیشنهادی سران وارنر استفاده از ریدلر به‌عنوان شرور اصلی بود؛ هم به این دلیل که شباهت‌های زیادی با جوکر داشت و صدالبته استودیو با اشتیاقی فراوان می‌خواست لئوناردو دی‌کاپریو را برای بازی در این نقش انتخاب کند، اما درنهایت موفق نشدند نولان را قانع کنند. استفاده از ریدلر به معنای کپی از همان ویژگی‌های برجسته جوکر بود که نه‌تنها معلوم نبود ممکن است نتیجه نهایی چگونه از آب دربیاید بلکه خطر مقایسه با میراث هیث لجر را هم به‌وجود می‌آورد. پس قابل درک است او چرا هوشمندانه به سراغ انتخاب شخصیت Bane رفت، کاراکتری که اساسا از تمامی جنبه‌ها متفاوت و در جهت عکسِ جوکر قرار می‌گرفت و زمینهی هرگونه مقایسه بین آن‌ها غیرممکن می‌شد.
ادعاهای ضد و نقیض درباره بازگشت جوکر
با همه تفاسیر گفته‌شده اما خودِ شوالیه تاریکی هم ما را درباره سرنوشت جوکر در ابهام قرار می‌دهد. آخرین سکانس جوکر را به یاد می‌آورید؟ در حالی‌که مردم گاتهام ثابت کردند هرگز به اندازه او از نظر اخلاقی فاسد نخواهند شد، جوکر آویزان از آسمانخراش و معلق در میان زمین و آسمان، سرمست از پیروزی خود برای به انحراف کشیدن هاروی دنت و تبدیل او به یک تبهکار بود. عملا این حرکت او ستون داستانی شوالیه تاریکی برمی‌خیزد را تشکیل داد پس بعید نیست حضور جوکر در فیلم سوم حتی برای یک نقش کوتاه، هرگز در نظر کریستوفر نولان نیامده باشد. شواهدی مبنی بر این موضوع توسط خواهر لجر در طول کمپین تبلیغاتی مستند I Am Heath Ledger در سال ۲۰۱۷ فاش شد و او در این‌باره گفت: “هیث به کاری که در بتمن انجام داده بود بسیار افتخار می‌کرد و من می‌دانم او برای یک فیلم دیگر برنامه داشت.” این ادعا مشابه با صحبت‌های اکهارت بازیگر نقش هاروی دنت در سال ۲۰۰۸ بود که او اشاره کرد فقط برای یک فیلم در آن زمان قرارداد داشت اما هیث لجر مشخص بود قرار است به کار خود ادامه دهد.
بعد از مرگ هیث لجر و ناممکن شدن حضور مجددش، گزارش‌هایی از یک منبع منتشر شد که نولان قصد داشت با ترکیبی از فیلم‌های استفاده نشده و تکنولوژی CGI امکان بازگشت جوکر را فراهم کند ( البته در یک لحظه گذرا)، اما به سرعت این ادعا توسط اما توماس همسر و تهیه‌کننده فیلم‌های نولان تکذیب شد، او تصریح کرد “این شایعه را شنیده” ولی آن‌ها قرار نیست در فیلم بعدی چنین کاری انجام دهند.
عدم اطمینان نولان برای ساخت یک فیلم دیگر
لازم است یادآور شویم نولان حتی تا مدت‌های طولانی از ساختن فیلم سوم خودداری می‌کرد. کارگردان شهیر بریتانیایی به‌شدت نگران این بود که ساخت یک فیلم دیگر ایده خوبی است یا نه. او به شوخی در مصاحبه با لس‌انجلس تایمز گفته بود اطمینان ندارد بتمن دیگری بسازد چون مگر چند فیلم سوم یک مجموعه، خوب از آب درآمده است؟ نهایتا در فوریه ۲۰۱۰ و پس از هجده ماه فاصله با پایان فیلم قبلی، نولان بالاخره عهده‌دار ساخت قسمت پایانی شد اما حتی زمانی‌که این تصمیم را گرفت، فقط به‌خاطر داستانی بود که بعد از انتشار شوالیه تاریکی شروع به توسعه‌ی آن کرده بود تا کار نیمه تمام خود را تکمیل کند. گویر هم در مصاحبه با هالیوود ریپورتر تایید کرده بود صحبت‌ها درباره فیلم سوم تا بعد از شوالیه تاریکی شروع نشد و به‌صورت خیلی مبهم اشاره کرد حضور جوکر در قسمت سوم می‌توانست جذابیت و پویایی فیلم را زیر و رو کند اما مرگ لجر فرصت هرگونه پیشبرد ایده را از آن‌ها گرفت.
درواقع رویکرد نولان بر تمرکز و تکمیل یک فیلم سپس گفت‌وگو برای بعدی (تا جایی‌که کریستین بیل از ساخت یک فیلم دیگر مطمئن نبود)، باعث می‌شود خیلی سخت بتوان اعتبار ادعاها درباره بازگشت جوکر را به درستی ارزیابی کرد مخصوصا که نوشتن اولین فیلمنامه‌ها برای شوالیه تاریکی بر می‌خیزد از اوایل ۲۰۱۰ آغاز شد و محتمل است ایده حضور جوکر به قبل از مرگ هیث لجر مربوط باشد.
آن چیزی که قطعی است، تصمیم بر حذف کامل جوکر از فیلم سوم بود. هرگونه اشاره به او شامل نقش کوتاه، تصویر، CGI یا نماد کاملا نادیده گرفته شد و خود نولان دلایل انجام این کارش را در مصاحبه‌ای پیش از اکران قسمت سوم توضیح داد و گفت “من به هیچ وجه نمی‌خواستم تراژدی که در دنیای واقعی اتفاق افتاده را دوباره یادآوری کنم چون به‌نظرم اصلا این کار مناسب نبود پس ما یک مجموعه جدیدی از شخصیت‌ها و ادامه داستان بروس وین را داریم که جوکر را درگیر نمی‌کند.”
اثبات تصمیم درست کریستوفر نولان
شاید برای برخی این حرکت ناراحت‌کننده به‌نظر برسد اما باید توجه داشت شوالیه تاریکی بر می‌خیزد داستان جوکر نیست بلکه روایت مردی در هم شکسته است که بر دردی بی‌پایان فائق می‌آید تا به این باور برسد پایان خوشی که خود را فریب داده بود دست نیافتنی است، می‌تواند حقیقت داشته باشد و سرنوشتی که انتهایش گوشه نشینی ابدی بود تغییر دادنی است. سه‌گانه بتمن نولان با یک سیر داستانی مثال زدنی از معدود روایت‌های شخصیت‌های کمیک است که با پایان بندی کم نظیرش، سنگ بنایی محکم گذاشت و تعریف کننده اقتباس ایده آل در تاریخ ژانر ابرقهرمانی بر پرده نقره‌ای سینما شد.
در آخر مرور اتفاقات گذشته نشان می‌دهد برای حفظ میراث لجر فقید و هم ادامه کار بتمن، بهترین کار، همان راه‌حل کریستوفر نولان بود؛ جایگاه جوکر هیث لجر هم‌اکنون یکی از بی‌بدیل ترین‌ها در هالیوود است. امتناع نولان از نبش قبر جوکر برای فیلمی که به‌طور مستقیم با او ارتباط نداشت، شهرت این شخصیت را چندین برابر برای تماشاگران بیشتر کرد و بسیاری معتقدند حذف جوکر از قسمت سوم، در داستان به نفع او بوده است. همین که حتی یکی از ساکنان گاتهام جرات نمی‌کند نام خود را پس از وقایع دردناک شوالیه تاریکی بر زبان بیاورد، غیرمستقیم به اقدامات جوکر اشاره می‌کند و جایگاه او به‌عنوان یکی از ترسناک‌ترین شرورهای تاریخ سینما را بالاتر می‌برد. شاید این حرکت عمدی نبوده باشد، اما منجر به بزرگ‌ترین ادای احترام ممکن به یکی از با استعدادترین اجراکنندگان دوران شاهزاده تاریکی شد تا پیوند نام هیث لجر و جوکر ابدی باشد.
نظر شما چیست؟ آیا تا به حال فکر کرده اید اگر هیث لجر فقید هنوز زنده بود فیلم سوم چگونه می‌شد؟ ممکن بود چه اتفاقاتی رقم بخورد؟
